MONDRAGON COOPERACION COOPERATIVA

MONDRAGON COOPERACION COOPERATIVA

“İnsanları hiçbirşey, yaşadıkları şartlara karşı tutumları kadar birbirinden ayırmaz. Tarih yapmaya niyetli olanlar ve olayların seyrini kendileri değiştirmek isteyenlerin, değişimin sonuçlarını diğer pasif olarak beklemek isteyenlerin üzerinde avantajı vardır.”

Rahip Jose Maria Arizmendiarrieta

Mondragon Kooperatifi banisi

Derleyen: A. Altay Ünaltay

Kaynak: http://www.mondragon.mcc.es

Rahip Jose Maria Arizmendiarrieta
Mondragon Koop. banisi

Giriş

Tüm diğer insan toplumları gibi Bask toplumu da işbirliği temelli birçok ekonomik faaliyet yürütür. Bu faaliyetler bir örnek gelip geçici köy ya da mahalle işlerinin yürütülmesi olup, Bask dilinde buna Hauzo Lan (imece) denir; genellikle tarım işlerinde uygulanır. Bazı durumlarda bu 

köy faaliyetleri balıkçılık ya da tarım kooperatiflerinde olduğu gibi resmi hüviyet kazanırlar ve Bask ekonomisinde önemli rol oynarlar.

Sanayi devriminin gelişi, doğal olarak bu tür faaliyet ve kurumların önemini azaltmış, yine de tüketici kooperatifleri gibi yeni kurum modelleri de getirmiştir. Gran Bilbao bölgesinin tüketici kooperatifleri ve Eibarassa Alfa gibi sosyalist fikirlerden esinlenen üretim kooperatifleri 20. y.y. başında kurulmuş, ama tüm bu pratik denemeler ve teorik çabalar İspanyol İçsavaşı’nın patlamasıyla kesintiye, bu konudaki tüm gelişmeler ciddi zaafa ve Bask bölgesi ciddi ekonomik ve sosyal yıkıma uğramıştır.

Bu şartlar altında, genç bir rahip olan Jose Maria Arizmendiarrieta (Marquina, Vizcaya Bölgesi’nde doğdu) 1941’de Mondragon’a geldi.

Son derece pratik ve çalışkan bir insan olan Jose Maria, Mondragon Kooperatif tecrübesinin arkasındaki adam olacaktı. O 1976’da ölümüne dek tüm kooperatif üyeleri için örnek insan olarak kaldı.

İlk Adımlar

1943’te Jose Maria, Politeknik Okulu’nu kurdu. Burası demokratik olarak yönetilen bir eğitim merkezi olup, bölgedeki tüm genç insanlara açıktı. Politeknik okulu sonraki kooperatif tecrübesi açısından kilit rol oynayacaktı.

1956’da bu okuldan 5 genç insan Mondragon’da bugün MCC:Ulgor (ya da Fagor Eletrodomesticos) olarak bilinen ilk müesseseyi kurdu. O sıra hedef gaz sobaları ve ocakları üretmekti.

Gelişme

Ulgor Arrasate (Fagor Arrasate) ve Eroski kuruluşları 1950’lerin sonunda bölgede faaliyete geçti. ortak bir ruhtan motive olarak bu kooperatifler 1959’da Caja Laboral kredi kooperatifini kurdular. Bu gerçek bir koop -banka idi, gelecekte Mondragon’da kurulan kooperatifler için temel rol görecekti.

Sonraki yıllar birçok kooperatifin doğuşuna tanık oldu. Bu dönemde Fagor Electronic, Fagor Ederlan, ve Danobat (ve diğerleri) kuruldu, Caja Laboral’ın (“İşçi Sandığı”) kurumsal şubesi açıldı.

1970’lerde yeni kooperatifler kurularak varolanlar birleştirildi. Ar -Ge alanında da çok ilerleme kaydedildi ve Ikerlan Teknolojik Araştırma Merkezi hizmete girdi.

1980’lerde Mondragon Koop -Korporasyonu kuruldu, böylece AB ve ekonomide globalizasyon isterlerine cevap verildi. Daha önce bölgelere göre gruplandırılan kooperatifler faaliyet sektörlerine göre yeniden gruplandırıldı.

1990’larda MCC (Mondragon Coproracion Cooperativa) Mondragon Üniversitesi’nin kuruluşuna yol verdi. Burası özel bir üniversite olarak yerel şirket ihtiyaçları için kuruldu. Yine bu dönemde grup cirosu dikkat çekici biçimde arttı; bunda çokuluslu kurumlaşmanın etkisi büyüktür. Bugün MCC yurtdışında 38 fabrikaya sahiptir, planlar 2005’te bunun 60 olmasını öngörmektedir.

Bugün, kurulduktan neredeyse yarım yüzyıl sonra, MCC Bask Bölgesi’nin en büyük, İspanya’nın 7. büyük ticari kurumudur.

MCC İş Kültürü: Temel Prensipler

1. Açık Kabul

Mondragon Kooperatif deneyimi Temel Prensipleri kabul eden ve yaratılan iş imkanlarına profesyonel olarak ehil herkese açıktır. Bu anlamda hiçbir din, siyasi görüş, etnik grup ya da cins ayrımı yoktur.

2. Demokratik Organizasyon

Temelde işçi -üyelerinin eşitliğine dayanan demokratik olarak örgütlenmiş kurumun işleyiş ilkeleri:

• Genel Kurul’un hakimiyeti. Genel Kurul tüm üyelerden oluşur. Temeli “bir kişi -bir oy”dur.
• İcra organları demokratik olarak seçilir. Buna Yürütme Kurulu da dahildir. Yürütmeden Genel Kurula karşı sorumludur.
• Yönetim organları işbirliği halinde üyelerinin adına bir bütün olarak çalışırlar.

Günlük işlerde organlara geniş yetkiler verilmiştir. Bu nedenle Yürütme Kurulu seçimi önemlidir. Üyeler 4 yıl için seçilir (yarısı 2 yılda bir yenilenir). Kurumun ekonomik performans ve stratejisinden bu organ sorumludur. Ancak nihai yetki Genel Kurul’dadır.

3. Emeğin üstünlüğü

MCC kooperatiflerinde emek tabiatın, toplumun ve insanın dönüşümü için temel faktör kabul edilir. Sonuçta emeğe kooperatif girişiminin örgütlenmesinde tam hakimiyet tanınır, Üretilen zenginlik emeğe göre paylaştırılır ve yeni iş imkanlarının açılmasına öncelik tanınır.

Kooperatifçe üretilen zenginlik onların sermaye hisseleri değil, emeklerine göre dağıtılır. MCC’nin ücret politikası Dayanışma temellerinden kaynağını alır.

Kooperatiflerde ücret iki unsur halinde ödenir; bunlar avans ödemeleri ve kooperatif kar paylarıdır.

Avans ödemeleri ayda bir yapılır ve işyeri derece -makamına göre bir sabit ve üyenin profesyonel performansına göre bir değişken bileşenden oluşur.

Kooperatif kar payları, kooperatifin yıllık kar – zararından üyeye düşen hissedir. Net gelirlerin %30 – 70 arası bir bölümü her yıl kar payı olarak dağıtılır, bu kooperatifin finans durumuna göre ayarlanır. Kar payları da üyenin emek katkısına bağlıdır.

4. Kapitalin Araçsal ve Tabi Özelliği

Mondragon Kooperatif tecrübesi kapitali emeğe tabi bir araç ve iş kurmak için gerekli görür. Dolayısı ile o korunması için gerektiği kadar ödüllendirilmelidir; ama bu doğrudan elde edilen kara bağlı değildir.

Genelde, ortak kapitale katkıda bulunanlar iki bölümden alışan bir yıllık faiz alırlar:

• maksimum %7,5 ’luk bir taban faiz, ve
• “enflasyon giderici” ve bir önceki yılın TÜFE (tüketici Fiyat endeksi) değerinin maksimum %70’i bir ek.

Hiçbir koşulda bu ikisinin toplamı yasal sınırlar olan %11’i geçemez.

Her halükarda Ortak Kapital’e üye katkılarının geri dönüşü kooperatifin yeterli kar etmesi ve yeterli nakit rezervi olması durumuna bağlıdır.

5. Katılımcı Yönetim

Bu prensip özyönetim ilkesinin sürekli geliştirilmesi ve sonuçta üyelerin iş yönetimine katılımını içerir. Buna göre:

• Katılım için yeterli mekanizma ve kanallar geliştirilmelidir
• Saydam yönetim, bilgi ve başarıya saygı kooperatif genel yönetim ilkeleridir
• Kendilerini etkileyecek her ekonomik, örgütsel ve çalışma ile ilgili kararda İşçi -üyelerle ve onların sosyal temsilcileriyle danışma ve görüşme metodlarını kullanılır
• Sosyal ve profesyonel eğitim planlarının sistematik uygulanır
• Daha büyük profesyonel sorumluluk gerektiren makamları telafi için bir iç promosyon sistemi geliştirilir

Katılımın ilk ve nihai organı Genel Kurul’dur. Kooperatifin tüm hakimiyeti buradadır. Burasının en önemli yetkileri :

• Yönetim Kurulu üyeleri ile Saymanlık denetçilerini atama ve azil (gizli oyla)
• Kurum yönetimini denetleme
• Yıllık bütçeyi, karları ya da zararları ve bunların dağıtımını kabul
• Kooperatif genel politika ve stratejilerini kabul
• Kapital artırımlarını kabul
• Sermayedarlara verilen faiz oranını, ve yeni katılan üyelerin giriş paylarını tesbit
• Kurum yapısında değişiklik yapma ve bu değişikliklerin hertürlü ekonomik, idari ve fonksiyonel sonuçlarını kabul ve onaylama

Yönetim Kurulu, Genel Kurul’da tüm üyelerce seçilir, kooperatifin temsil ve yönetim organıdır. En fazla 12 üyeden oluşur, bunların yarısı iki yılda bir yenilenir. Görev süresi 4 yıldır, tekrar seçilmek mümkündür.

Burasının eylemleri Genel Kurul’ca tesbit edilmiş politika ve stratejilere tabidir ve sorumlulukları şunlardır:

• Genel Müdürü atama ve azil (Yönetim Kurul Başkanı'nın teklifi ile)
• Olağan ve olağanüstü Genel Kurul toplantılarını düzenleme
• Yeni üyelerin giriş, ayrılan üyelerin çıkışını düzenleme
• Çalışma ve disiplin sistemi ve yaptırımlar konusunda karar alma
• Kooperatif organizasyon ve faaliyetlerinde değişikliği yürütme
• Genel Kurula yıllık bütçeyi sunma
• Kar ve zarar dağıtımını yürütme ve bütçe konularında hesap verme

Son olarak, Sosyal Kurul bir danışma ve tavsiye heyeti olarak işlev görür ve kooperatifin merkez organları karşısında tüm üyeleri temsilen hareket eder. Üyeleri değişik faaliyet alanlarından seçilir ve sayıları kooperatif üye toplamına göre değişir. Temel görevleri tavsiye, bilgi, görüşmeler öve sosyal izlemeler yapmaktır.

Sosyal Kurul’un sorumlulukları merkez organlarca kabul edilen kararlarla ilgili teklif ve raporlar hazırlamak, ilgili bilgileri gerekli yerlere ulaştırmak ve merkez organlar karşısında üye inisiyatiflerini temsil etmektir.

6. Gelir Paylaşımı

Mondragon Kooperatifi gelirde dayanışmaya dayalı yeterli geliri yönetiminin temel ilkelerinden kabul eder. Dayanışma içeride ve dışarıda ve kooperatifin her alanında egemendir:

a) İçeride dayanışmaya dayalı bir gelir çerçevesi kurarak. Yıllarca, en vasıfsız işçi -üye ile tepe yönetim gelirleri arasındaki oran 1:3 olarak kalmıştır.

Son yıllarda kooperatiflerin çap ve örgütsel karmaşıklığı artıp yönetim görevi zorlaştıkça bu maksimum düzey artırılmak zorunda kalınmış, piyasa düzeylerine çıkmış; yine de onlardan %30’luk bir kesintiyle dayanışma ilkesi devam ettirilmiştir.

b) Dışarıda, kooperatif üyeleri ücretlerinin aynı sektör ve coğrafi bölgedeki diğer piyasa işçilerinden aşağı kalmamasına çalışılır

c) MCC kurum düzeyinde, dayanışma temelli bir çalışma çerçevesi ile ücret ve çalışma süreleri kıyaslanır. Değişik kooperatifler arasındaki farkları gidermek için ödeme kurum ortalamasının %90-%110’u arasında tutulur. aynı şekilde çalışma süresi de kurum ortalamasının %97-%103’ü arasındadır.

7. Karşılıklı İşbirliği

Dayanışma prensibinin iş etkinliğine uygulanması olarak kabul edilir ve karşılıklı işbirliği değişik alanlarda uygulanır:

a) Tek tek kooperatifler arasında MCC bünyesinde Sektör altgrupları oluşturarak. Bu topluluklar sayesinde ölçekler ekonomisi ve örgütsel sinerji iş alanında geliştirilmiş, sosyal alanda ise homojen bir sosyal işçi ortamı teşvik edilmiştir. Karların aşamalı ortak havuzu da buna dahildir. İşçi -üyelerin işletmeden işletmeye transferi de mümkün kılınmıştır.

Karşılıklı işbirliği Mondragon Kooperatif tecrübesinin tarihi boyu kalıcı bir özelliğidir. Yeni kooperatiflerin kurulmasında, finans, eğitim ve araştırma alanlarında yeni destek kuruluşlarının oluşturulmasında, sosyal ve iş alanlarında ortak projelerin yürütülmesinde bu görülür.

b) Mondragon Koop. ile diğer Bask ve İspanyol kooperatif kurumları arasında. Ortak faaliyetler yoluyla ve Sosyal ekonominin örgüt ve inisiyatiflerine aktif katılım yoluyla.

c) Avrupa ve Dünya’nın diğer kooperatif kurumlarıyla anlaşmalar yaparak ve ortak girişimler kurarak ortak gelişmeye katkı sağlamak amacıyla. Burada, kurumumuzun, kooperatiflerin yaygınlaştırılması alanında, davet edildiğimiz uluslar arası forumlara katılarak ve buralarda kooperatif temsilcilerine danışmanlık ve tavsiye faaliyetlerimiz yoluyla katkısı hatırlatılmalıdır.

8. Sosyal Dönüşüm

Mondragon Koop. Tecrübesi faal olduğu bölgede ekonomik ve sosyal gelişmeye katkısını aşağıdaki araçlar yoluyla yapar:

a) Elde edilen net kar üzerinden çoğunun yatırımı, cemaat karakterli bir fon için kesintiler (örn. Merkez İnterkoop Fonu), yeni işyerleri açmaya imkan verir.

b) Toplumsal gelişim inisiyatiflerine destek (özellikle eğitimde) Sosyal Projeler Fonu kanalıyla yapılır; buraya kooperatif net karlarının %10’u aktarılır.

c) Kooperatif sistemiyle uyumlu, dayanışma ve sorumluluğa dayalı bir sosyal güvenlik politikası yürütülür. Bu, Lagun -Aro Sosyal Refah Kurumu kanalıyla yürütülür; bu kurum sağlanan katkılarla tasarrufları teşvik ve katkı karşılıklarını ödeme ile verilen hizmet giderleri arasında doğru dengeyi arama temeli üzerine yürütülür.

d) Diğer tür ekonomik ve sosyal kurum ve kuruluşlarla işbirliği.

9. Evrensellik

Mondragon Kooperatif tecrübesi, evrensel anlamında da ifade edildiği gibi, Sosyal ekonomi alanında ekonomik demokrasi için çalışan herkesle dayanışmayı ve Barış, Adalet ve Gelişim hedeflerine katkıyı amaçlar. Bunlar uluslar arası kooperatif hareketinin de özellikleridir.

Bu evrensellik kurumsal düzeyde de, MCC’nin birçok Sosyal Ekonomi temsil forumlarına katılımında da belirgindir: örn. CICOPA – Uluslar arası İşçi ve Zanaatkar Kooperatifleri Komitesi, EUROCOOP – Avrupa Tüketici Örgütü, CEPES – İspanyol Sosyal Ekonomi İçin İş Federasyonu ve Bask Kooperatifler Konfederasyonu gibi.

Benzer Şekilde OTALORA kanalıyla da (Mondragon İş ve Kooperatif Eğitim Merkezi) kendi 40 yıllık sosyo-ekonomik deneyimimiz muvacehesinde kooperatif kültürünü yaygınlaştırmaya çalışıyoruz.

10. Eğitim

Eğitim ve Öğretim Mondragon Kooperatif Hareketi’nin oluşumunda kilit rol oynamıştır. Kurucusu ve temel muharrik gücü Rahip Jose Maria Arizmendiarrieta, herzaman “eğitimin, kişi tarafından kabul edilen fikir ve kavramların kompleks bütünlüğü anlamında, bir halkın gelişimi ve ilerlemesi için temel” olduğunu söylemiştir.

Bu fikirden bahsederken, Peder Arizmendiarrieta şunu tekrarlamaya severdi: “Eğitim, yeni bir insani ve adil sosyal düzenin tabii ve vazgeçilmez temel taşıdır” ve “bilgi toplumsallaşmalıdır ki, güç demokratikleşsin.”

Bu nedenle, bu yaklaşım temelinde, Mondragon’a geldiğinde onun yaptığı ilk şey 1943’te Politeknik Okulu’nu açmak oldu (bugün Mondragon Eskola Politeknikoa); burası geçen tüm bu yıllarda kooperatifimizin yönetici ve vasıflı işçilerinin ana kaynağı oldu.

Eğitim ve hayat boyu öğrenim, kooperatif ve profesyonel alanlarda, Mondragon Kooperatif tecrübesinin gelişim ve tamamlanmasının kilit elemanları olmaya devam edeceklerdir.

Mondragon Cooperacion Cooperativa’ya bağlı kooperatif şirketleri ve web siteleri:

Şirket:	web sitesi:
Alecop	http://www.alecop.es
Alkargo	http://www.alkargo.com
Ampo	http://www.ampo.es
Arizmendi	http://www.arizmendikoop.com
Auzo -Lagun	http://www.auzo-lagun.mcc.es
Aspes	http://www.aspes.com
Ategi	http://www.ategi.com
Batz	http://www.batz.com
Biurrarena	http://www.biurrarena.com
Caja Laboral	http://www.cajalaboral.com
Cikautxo	http://www.cikautxo.es
CIM	http://www.cim-idiomas.com
Coinma	http://www.coinma.com
Consonni	http://www.consonni.mcc.es
Copreci	http://www.copreci.com
Copreci Mexico	http://www.copreci.com.mx
Danobat	http://www.danobat.com
Danona	http://www.danobat.com
Diara	http://www.diara.es
Doiki	http://www.doiki.es
Domusa	http://www.domusa.es
Ecenarro	http://www.ecenarro.com
Ecotecnia	http://www.ecotecnia.com
EDE Ingenieros	http://www.ede-ingenieros.com
Edesa	http://www.edesa.com
Egurko	http://www.egurko.com
Eika	http://www.eika.es
Elkar	http://www.mondragongraphics.com
Enyca	http://www.enyca.es
Erkop	http://www.erkop.com
Estarta	http://www.estarta.com
ETEO	http://www.eteo.mondragon.edu
Mundukide	http://www.mundukide.org
Fagor Arrasate	http://www.fagorarrasate.com
Fagor Automation	http://www.fagorautomation.com
Fagor Electrodomesticos	http://www.fagor.com
Fagor Electronica	http://www.fagorelectronica.com
Fagor Industrial	http://www.fagorindustrial.com
FPK	http://www.fpksa.com
Garaia	http://www.pologaraia.es
Goiti	http://www.goiti.com
Eroski	http://www.eroski.com
Hertell	http://www.hertell.net
Ideko	http://www.ideko.es
Ikerlan	http://www.ikerlan.es
Irizar	http://www.irizar.com
Irizar Mexico	http://www.irizar.com.mx
Kide	http://www.kide.com
Fagor Sistemas	http://www.fagorsistemas.es
GSR	http://www.gsr.coop
Lana	http://www.lana-scoop.es
Lea Artibai	http://www.leartik.com
LKS	http://www.lks.es
LKS Ingenieria	http://www.lksingenieria.es
LKS Tasaciones	http://www.lkstasaciones.es
LKS Intelcom	http://www.lksintelcom.es
Maier	http://www.maier.es
Matz- erreka	http://www.matz-erreka.com
MIK	http://www.mik.es
Mondragon Conet	http://www.conetion.com
Mondragon	http://www.mondragongraphics.com
Rotok	http://www.mondragongraphics.com
Danona Litografia	http://www.mondragongraphics.com
Eskola Politeknikoa	http://www.eps.muni.es
Mondragon	http://www.mondragoncomponentes.com
Mondragon	http://www.mondragonsistemas.com
MONE	http://www.mone.coop
MU	http://www.mondragon.edu
HUHEZI	http://www.huhezi.edu
Mondragon Zagros	http://www.zagros.mcc.es
Oiarso	http://www.oiarso.com
Onapres	http://www.onapres.es
Ondoan	http://www.ondoan.com
Orbea	http://www.orbea.com
Ortza	http://www.egurko.com
Orkli	http://www.orkli.com
Orona	http://www.orona.es
Osatu	http://www.osatu.com
Otalora	http://www.otalora.com
Overbeck	http://www.overbeck.de
Poyam	http://www.poyam.com
Prodeso	http://www.prodeso.com
Rochman	http://www.rochman.es
Saiolan	http://www.saiolan.com
SEI	http://www.seimcc.com
Seguros Lagun -Aro	http://www.seguroslagunaro.com
Soraluce	http://www.soraluce.com
Politeknikoa Txorrierri	http://www.txorierri.net
Urola	http://www.urola.com
Urssa	http://www.urssa.es